,
Składka zdrowotna to jedno z podstawowych obciążeń finansowych nakładanych na osoby pracujące oraz przedsiębiorców w Polsce. Jej głównym celem jest finansowanie systemu opieki zdrowotnej, który zapewnia dostęp do usług medycznych w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. W ostatnich latach temat składki zdrowotnej wzbudza wiele emocji, szczególnie w kontekście zmian prawnych, które wpłynęły na sposób jej obliczania i wysokość. W niniejszym tekście przyjrzymy się, czym dokładnie jest składka zdrowotna, jak ją obliczać, kto ma obowiązek jej opłacania oraz jakie konsekwencje niesie jej nieopłacenie.
Czym jest składka zdrowotna?
Składka zdrowotna to obowiązkowe świadczenie na rzecz NFZ, które umożliwia korzystanie z publicznej opieki zdrowotnej, m.in. wizyt u lekarzy specjalistów, hospitalizacji czy refundacji leków.
Opłacanie składki zdrowotnej jest obowiązkowe dla większości osób osiągających dochód w Polsce, bez względu na to, czy są przedsiębiorcami, pracownikami na etacie, zleceniobiorcami, czy wykonują dzieła.
Składka zdrowotna a forma zatrudnienia
Pracownik na umowie o pracę płaci składkę zdrowotną w wysokości 9% podstawy wymiaru (czyli wynagrodzenia brutto pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne). Składkę odprowadza pracodawca – pracownik nie musi się tym martwić. Nie jest ona kosztem podatkowym dla pracownika, ale do 2021 roku 7,75% można było odliczyć od podatku. Obecnie tej możliwości już nie ma.
Zleceniobiorca również płaci składkę zdrowotną, o ile nie ma innego tytułu do ubezpieczenia (np. nie jest studentem do 26. roku życia). Tu również stawka wynosi 9%, a składkę potrąca zleceniodawca.
Osoby wykonujące umowę o dzieło zazwyczaj nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego – chyba że mają inne tytuły do ubezpieczeń (np. prowadzą działalność gospodarczą). Co za tym idzie, nie opłacają składki i nie mają prawa do świadczeń NFZ z tego tytułu.
Składka zdrowotna dla przedsiębiorców – jak wygląda?
Od 2022 roku zasady obliczania składki zdrowotnej dla przedsiębiorców zależą od wybranej formy opodatkowania. Nie obowiązuje już jedna, ryczałtowa stawka.
Skala podatkowa (17/32%)
Przedsiębiorcy rozliczający się według skali podatkowej płacą 9% składki zdrowotnej od dochodu. W praktyce oznacza to, że im wyższy dochód, tym wyższa składka. Co miesiąc płaci się składkę zaliczkowo, a ostateczne rozliczenie następuje po zakończeniu roku podatkowego.
Odliczenie od podatku: Składki zdrowotnej nie można odliczyć od podatku, ale można zaliczyć ją do kosztów działalności (do określonego limitu w PIT).
Podatek liniowy (19%)
Tu stawka wynosi 4,9% dochodu, również bez górnego limitu. Minimalna składka w 2025 roku to ok. 477 zł, ale przy wyższych dochodach kwota ta rośnie.
Odliczenie od podatku: Można odliczyć część składki od dochodu, ale tylko do rocznego limitu (ok. 11 600 zł w 2025 roku – warto sprawdzić dokładne kwoty w ustawie o PIT).
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
W przypadku ryczałtowców składka zdrowotna zależy od przychodów rocznych, a nie od dochodu. W 2025 roku progi przedstawiają się następująco:
- Do 60 000 zł przychodu rocznie – składka ok. 376 zł miesięcznie
- 60 000 – 300 000 zł – składka ok. 626 zł miesięcznie
- Powyżej 300 000 zł – składka ok. 1 128 zł miesięcznie
Odliczenie od podatku: Część zapłaconej składki można odliczyć od przychodu.
Czy składka zdrowotna jest kosztem uzyskania przychodu?
Nie zawsze i nie dla wszystkich. W uproszczeniu wygląda to następująco:
- Skala podatkowa – można zaliczyć składkę zdrowotną do kosztów, ale tylko w części (do limitu).
- Podatek liniowy – odliczenie od dochodu, nie jako koszt, ale w inny sposób.
- Ryczałt – odliczenie od przychodu (nie jako koszt, ale podobny efekt podatkowy).
- Umowa o pracę / zlecenie – nie jest kosztem dla pracownika, ale dla pracodawcy – tak.
Co daje składka zdrowotna?
Opłacanie składki zdrowotnej uprawnia do:
- darmowych wizyt u lekarzy rodzinnych i specjalistów w ramach NFZ,
- hospitalizacji,
- refundacji leków,
- korzystania z rehabilitacji,
- opieki nad dziećmi i osobami niepełnosprawnymi w ramach publicznej służby zdrowia.
Brak opłacania składki zdrowotnej może skutkować utratą prawa do tych świadczeń (po okresie karencji).
Obniżenia składki zdrowotnej jednak nie będzie
W maju 2025 roku prezydent Andrzej Duda zawetował ustawę mającą na celu obniżenie składki zdrowotnej dla przedsiębiorców, która miała wejść w życie od 2026 roku. Proponowane zmiany zakładały wprowadzenie uproszczonego, dwuelementowego systemu naliczania składki: ryczałtowej części wynoszącej 9% od 75% minimalnego wynagrodzenia oraz zmiennej stawki (4,9% lub 3,5%) od nadwyżki dochodu lub przychodu ponad określone progi. Nowelizacja miała przynieść korzyści około 2,5 mln przedsiębiorców, znacząco obniżając ich miesięczne obciążenia.
Decyzja o wecie została uzasadniona przez Kancelarię Prezydenta obawami o stabilność finansową Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ). Szacowano, że ustawa spowodowałaby spadek wpływów do NFZ o co najmniej 5 miliardów złotych rocznie, bez wskazania konkretnych źródeł pokrycia tego deficytu. Dodatkowo, zwrócono uwagę na brak konsultacji społecznych oraz potencjalne naruszenie zasad sprawiedliwości społecznej, gdzie pracownicy na etacie mogliby płacić wyższe składki niż przedsiębiorcy o porównywalnych dochodach.
Weto prezydenta spotkało się z krytyką ze strony środowisk przedsiębiorców oraz części sceny politycznej, którzy argumentowali, że obecny system składek zdrowotnych jest nieprzewidywalny i niesprawiedliwy. Premier Donald Tusk zapowiedział powrót do tematu po wyborach prezydenckich i podkreślił konieczność reformy systemu składek zdrowotnych w Polsce.
Czytaj także:
CEIDG bez tajemnic. Kompletny przewodnik dla przedsiębiorcy
CEO – co to za stanowisko i dlaczego ma istotne znaczenie dla każdej firmy
Praca zdalna bez doświadczenia – jak zdobyć pierwsze zlecenie?
Data aktualizacji:
2025-05-07
