Gaslighting w pracy. Czym jest, jak go rozpoznać i jak sobie z nim radzić?

Gaslighting to forma manipulacji psychologicznej, która może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia psychicznego i relacji w miejscu pracy. Choć termin ten jest coraz bardziej rozpoznawalny, wiele osób nadal nie zdaje sobie sprawy, że doświadcza gaslightingu na co dzień, także w środowisku zawodowym. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest ta forma manipulacji, skąd wzięła się jej nazwa, jakie są jej przejawy w pracy oraz jak skutecznie sobie z nią radzić.

Co to jest gaslighting?

Gaslighting to manipulacja, której celem jest sprawić, by ofiara zaczęła wątpić w swoje postrzeganie rzeczywistości, pamięć, a nawet zdrowy rozsądek. Osoba stosująca tę technikę (tzw. gaslighter) wprowadza chaos w myśleniu ofiary, manipulując faktami, negując jej uczucia czy wmawiając jej błędy, których nie popełniła.

Geneza terminu

Termin pochodzi z tytułu sztuki teatralnej „Gas Light” z 1938 roku oraz jej późniejszej adaptacji filmowej, w której mąż celowo manipulował swoją żoną, aby wmówić jej, że traci rozum. Jednym z jego działań było zmienianie intensywności oświetlenia gazowego, a następnie zaprzeczanie, że cokolwiek się zmieniło. Stąd właśnie wzięła się nazwa tej techniki manipulacji.

Gaslighting w miejscu pracy – jak go rozpoznać?

Gaslighting w pracy może przybierać różne formy, często trudne do zauważenia na pierwszy rzut oka. Poniżej przedstawiamy kilka przykładów, które mogą wskazywać na manipulację:

• Negowanie faktów i wydarzeń – przełożony lub współpracownik twierdzi, że czegoś nie powiedział, mimo że masz dowody (np. e-maile). Może również negować ustalenia z wcześniejszych spotkań.
• Minimalizowanie emocji i doświadczeń – gaslighter może bagatelizować Twoje odczucia, mówiąc np. „Jesteś zbyt wrażliwy(-a)” albo „Przesadzasz”.
• Podważanie kompetencji – osoba stosująca gaslighting może insynuować, że Twoje umiejętności są niewystarczające, nawet jeśli osiągasz dobre wyniki. Często możesz usłyszeć komentarze typu „Nie wiem, czy jesteś odpowiednią osobą do tego zadania”.
• Izolowanie od zespołu – gaslighter może wprowadzać atmosferę nieufności, sugerując innym, że jesteś problematyczny(-a) lub trudny(-a) we współpracy.
• Manipulowanie informacjami – osoba stosująca gaslighting może celowo przekazywać Ci niepełne lub sprzeczne informacje, a następnie obwiniać Cię za błędy wynikające z tych działań.

Jak sobie radzić z gaslightingiem w pracy?

Radzenie sobie z gaslightingiem wymaga odwagi, asertywności i odpowiednich strategii. Pomocne w zapanowaniu nad sytuacją będą następujące działania:

1. Zbieraj dowody. Notuj daty, godziny, szczegóły rozmów i sytuacji, które budzą Twoje wątpliwości. Przechowuj e-maile i wiadomości, które mogą posłużyć jako dowód manipulacji.
2. Ustal granice. Reaguj asertywnie na próby manipulacji. Możesz powiedzieć np. „Mam inne zdanie na ten temat” albo „Proszę, byśmy wrócili do ustaleń sprzed tygodnia”.
3. Konsultuj sytuację z innymi. Porozmawiaj z zaufanym współpracownikiem, przełożonym lub działem HR. Czasem spojrzenie z boku pozwala lepiej ocenić sytuację.
4. Zadbaj o swoje zdrowie psychiczne. Gaslighting może być wyniszczający, dlatego warto skonsultować się z psychologiem, jeśli odczuwasz przytłoczenie.
5. Zgłoś problem. Jeśli gaslighting pochodzi od przełożonego lub współpracownika, warto oficjalnie zgłosić sytuację do działu HR. Firmy coraz częściej wprowadzają procedury antymobbingowe i polityki przeciwdziałania dyskryminacji.
6. Rozważ zmianę pracy. Jeśli sytuacja jest nie do rozwiązania, a Twoje zdrowie i dobrostan są zagrożone, odejście z toksycznego miejsca pracy może być najlepszym wyjściem.

Dlaczego warto reagować?

Bagatelizowanie gaslightingu w pracy może prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak obniżenie poczucia własnej wartości, wypalenie zawodowe, a nawet depresja. Reagowanie na manipulację to nie tylko sposób na ochronę siebie, ale również na budowanie zdrowego środowiska pracy.

Zdrowa komunikacja i otwartość na rozmowy w zespołach to kluczowe elementy przeciwdziałania tego typu manipulacjom.

Pamiętaj, że nikt nie ma prawa podważać Twojej rzeczywistości czy kompetencji. Warto zadbać o swoje granice i zdrowie, zarówno psychiczne, jak i zawodowe. Jeśli doświadczasz gaslightingu, podejmij działania, które pomogą Ci odzyskać kontrolę nad sytuacją i komfort w miejscu pracy.

‍

Czytaj więcej:

Wypalenie zawodowe pracowników to coraz większe wyzwanie dla firm

Wesprzyj wellbeing pracowników. Dopasuj ofertę benefitów

‍